แม่:กำเนิดอัตถนิยม เพื่อชีวิตลูกทั้งโลก

แม่:กำเนิดอัตถนิยม เพื่อชีวิตลูกทั้งโลก

นายพลนักเขียน พลเอกบัญชร ชวาลศิลป์ เดินมาคุยกับเด็กหนุ่มในขณะเดินเข้าห้องสตูดิโอเพื่อมาจัดรายการทางคลื่นวิทยุแห่งหนึ่ง ในมือของเด็กหนุ่มซุกหนังสือแปลเล่มหนาหน้าปกมีรูปหญิงชราในชุดสีดำยืนสงบนิ่งมือซ้ายกุมมือขวาสายตาทอดไปข้างหน้า

" อ่านหนังสือเล่มนี้จบ ก็อ่านหนังสือทั้งโลกได้" นั่นคือเสียงของนายพลนักเขียนที่พูดกับผมเมื่อ12ปีที่แล้ว และหนังสือเล่มหนานั้นก็คือ แม่ ( MOTHER )นวนิยายเรื่องเอกอุของนักเขียนรัสเซียนามอุโฆษอย่างแมกซิม กอร์กี้

แมกซิม กอร์กี้ เขียนนวนิยายเรื่อง แม่ จากเหตุการณ์ต่างๆเดินขบวนของคนงานรัสเซียในซอร์โมโวเนื่องในวันเมย์เดย์ปี 2445 โดยเชื่อมโยงไปถึงแม่ของคนงาน สะท้อนให้เห็นถึงอารมณ์ความรัก การต่อสู้เพื่อให้ได้มาถึงสิ่งที่ดีกว่า ตัวละครและเรื่องราวทั้งหมดถอดมาจากเรื่องจริง

ผมเชื่อว่าในโลกวรรณกรรมคงไม่มีใครที่ไม่รู้จักแมกซิม กอร์กี้ นักเขียนกำพร้า ที่ต้องตระเวนทำงานทั่วรัสเซียก่อนนำประสบการณ์ถ่ายทอดเป็นนวนิยายเรื่องดังกล่าว งานเขียนของกอร์กี้ มักมีเนื้อหาเอียงซ้ายจนถูกรัฐบาลรัสเซียขึ้นบัญชีดำ เขาถูกจับในปี 2448 ก่อนได้รับการปล่อยตัว กอร์กี้เริ่มเขียนนิยายเรื่อง “แม่” เมื่ออายุ 39 ปีระหว่างลี้ภัยการเมืองอยู่ที่สหรัฐอเมริกาและอิตาลี

แม่ในภาคภาษาไทยมีผู้แปล 3 คน คือ กุหลาบ สายประดิษฐ์ หรือ ศรีบูรพา ป็นคนแปลคนแรก แต่แปลได้แค่ภาคแรกก็ต้องลี้ภัยการเมือง ต่อมา วิริยาภา แปลต่อภาคสองจนจบ ก่อนจิตร ภูมิศักดิ์ ใช้เวลาที่ถูกขังอยู่ในคุกแปลนวนิยายเรื่องนี้อีกครั้ง

นวนิยายเรื่อง “แม่” (Mother) กล่าวถึงการต่อสู้ของแม่ในฐานะตัวแทนของผู้ใช้แรงงานที่ตรากตรำทำงานในโรงงานอุตสาหกรรม และถูกกดขี่ทางเพศจากสามี ต่อมาต้องต่อสู้ทางการเมืองร่วมกับลูกชายและเพื่อนๆ เป็นวิถีชีวิตที่แตกต่างของแม่ในสังคมโดยทั่วไป ซึ่งการต่อสู้ของคนงานรัสเซียเหล่านี้ได้นำไปสู่การปฎิวัติในปี 2448

แม่ของบรรดากรรมกรชายหญิงได้เข้าร่วมกับลูกๆที่ทำงานในโรงงาน โดยปลอมตัวเป็นชีเพื่อเดินแจกเอกสารปฏิวัติ และมีทั้งแม่ที่แอบลักลอบนำระเบิดให้ลูกชายเพื่อใช้หนีออกจากคุก กระทั่งตัวเองต้องได้รับผลแห่งการกระทำนั้น

ผมไม่รู้ว่าแมกซิม กอร์กี้ จะตั้งใจเขียนให้นวนิยายเรื่องนี้ออกมาให้ถูกจัดเข้าสู่หมวดหมู่ประเภทไหน แต่ Mother ก็ถูกจับให้เป็นนวนิยายเรื่องแรกของ SOCIALIST REALISM อัตถนิยมสังคมนิยม ซึ่งผมเชื่อว่าเป็นที่รู้จักกันดีสำหรับคอนวนิยายแนวเพื่อชีวิต

ความสามารถของกอร์กี้ เห็นได้จากการนำเหตุการณ์และบุคคลที่เกี่ยวข้องมาสร้างเรื่องขึ้นใหม่ จำลองวิถีชีวิตของยอร์ด ซาโลมอฟ และแม่ในชีวิตจริง มาเป็นตัวละครเอกคือปาเวล บุตรชายและแม่ของเขา ซึ่งผมถือว่านี่คือเสน่ห์ หรือจุดขายที่แท้จริงของนวนิยายเรื่องนี้ นอกจากจากสะท้อนอารมณ์ความรัก ความเสียสละ ที่สัมผัสได้จากแม่ที่มีต่อลูกทั้งยังเต็มเปี่ยมไปด้วยอุดมการณ์การต่อสู้เพื่อความเป็นธรรมท่ามกลางสถานการณ์ทางการเมืองที่เลวร้าย

ผมเห็นว่าแม้กาลเวลาจะผ่านมาหลายปีนวนิยายเรื่องนี้ก็ยังคงได้รับความนิยมจากนักอ่าน ทั้งตัวผู้เขียน ที่อนาโตล ฟรังซ์ นักประพันธ์ชาวฝรั่งเศส เคยกล่าวไว้ว่า " แมกซิม กอร์กี้ ไม่ได้เป็นของรัสเซียแต่ประเทศเดียว เขาเป็นของคนทั้งโลก "ฉะนั้นผมก็อาจพูดต่อไปได้เช่นกันว่า แม่ อย่างเปลาเกยา ก็ไม่ใช่แม่ของคนงานรัสเซียเท่านั้น หากแต่ยังเป็นแม่ของคนงานทั้งโลกด้วย